Osmanlıca Hat Yazılarının Çeşitleri

Osmanlıcada Kullanılan hat Sanatı Yazı Çeşitleri

Ma'kıli Kalem:
Harflerin hepsi düz, köşeli, hendesi ve donuktur. Bu sebepten sertlik ve katilik ifade eder. Sarp, kübik, bir yazıdır. Bundan
dolayı gözlü ve başlı harfler hep muntazam murabba resmederler. Her harf değilse de çoğu dört hareketle meydana gelir. Bu sebepten Ma''kıliye Hatt-ı satrancili de denilmiştir.

Kufi Yazı:
Ma''kıliden farklı olarak düzlük ve yuvarlaklık muayyen nispetler altında karıştırılmış ve kalemin tabiatı ona göre
ayarlanarak yazışta harekete hakim kılınmıştır. Bundan dolayı gözlü ve başlı harflerin hareketi Ma''kilide dört iken bunda üçe indirilmiş olduğundan Kufinin her çeşidinde başlı ve gözlü harfler üçgenimsi ve yuvarlağımsı durum alırlar. Her harf en az üç hareketle vücuda gelir.

Aklam-ı Sitte:
İslam yazıları arasında Aklam-ı sitte diye şöhret bulmuş olan ve Şeş kalem dahi denilen Kufiden sonra mevzun yazıların aslı ve kaynağı sayılan altı kalemin neler olduğu hakkındaki görüşler oldukça farklıdır. Akalm-ı sitte Ma''kil ile Kufi''nin karışımından değil Kufi''den çıkarılmıştır.

Yedi Kalemin Tarifleri:
1. Sülüs Kalemi: Her harfin altında dört parçası düzümsü altıda ikisi de yuvarlağımsı olacaktır.
2. Nesih Kalemi: Sülüs''e tabi olup kalınlığı onun üçte biri kadardır.
3. Muhakkak Kalemi: Bir buçuk hissesi düz bakisi müdevverdir, kalınlığı Sülüs kalemi kadardır.
4. Reyhan-i Kalemi: Muhakkak kalemine tabidir. Kalem kalınlığı Nesih kadardır.
5. Tevki Kalemi: Yarısı düzümsü ve yarısı yuvarlağımsıdır.Kalem kalınlığı Sülüs''e pek yakındır.
6. Rık'a Kalemi: Düzlüğü ve yuvarlığı değişik, çoğu harfleri bitişiktir. Kalem kalınlığı değişebildiği gibi belirli bir haddi de yoktur.
7. Ta'lik Kalemi: Her harfi tedviri (yuvarlama) olup musattah 8 düz harf yoktur.

Mevzun Kalemler (Ölçülü yazılar):
1. Kalem-i Sicilat
2- Kalem-i Dibac
3- Kalem-i Tobar-ı Kebir
4- Kalem-i Sülüseyn
5- Kalem-i Zenbur
6- Kalem-i Müfettah
7- Kalem-i Harem
8- Kalem-, Muamerat
9- Kalem-i Uhud
10-Kalem-i Kısas
11-Kalem-i Muammt.
12-Kalem-i Eş'ar
13-Kalem-i Celil
14-Kalem-i Mecmu
15-Kalem-i Riyasi
16-Kalem-i Nısf
14-Kalem-i Tunci
18-Kalem-i Müselsel
19-Kalem-i Müdemmec
20-Kalem-i Muhdes
21-Gubar-ı Hilye
22-Kalem-i Mensur
23-Kalem-i Mukterin
24-Kalem-i Havaşi
25-Kalem-i Lü'lüi
26-Kalem-i Mesafih
27-Kalem-i faddah-i Nesh
28-Kalem-i Gubari
29-Kalem-i Muallak
30-Kalem-i Muhaffef
31-Kaelm-i Mesafih
32-Kalem-i Mebsüt
33-Kalem-i Mukavver
34-Kalem-i Memzüc
35-Kalem-i Müellef
36-Kalem-i Tev'eman
37-Kalem-i Mu'ciz
38-Kalem-i Murassa
39-Kalem-i Nessah
40-Kalem-i Mahla
41-Kalem-i Havleci
42-Hafif-i Sülüs
43-Mahir Muhakkak
44-Kalem-i Siyakat
45-Kalem-i Divan,
46-Rıkk'a Divani

Kaynak: Türk İslam Sanatları Hat Dergisi